Benvidos ao sétimo e último pleno deste ano estraño, que non nos impediu celebrar o mesmo número de reunións que en 2019, e tomar un número similar de acordos, por riba do centenar.
Din os expertos, como Rafael Puyol, que cando espertamos coa pandemia, as necesidades das universidades xa estaban aí, e que, superado o desconcerto ocasionado polo virus, convén dárlles resposta. E como debería ser a universidade ideal?, que deberiamos pedirlle?:
- Que poña no centro ao alumnado e aprendéndoo de modo activo
- Que sexa profundamente dixitalizada
- Que investigue e difunda o coñecemento útil e aproveitable
- Que responda ás necesidades formativas da contorna
- Que teña alumnado e profesorado estranxeiro, o que se di glocais.
- Que teña autonomía e unha administración áxil
- Que sexa todo o especializada que poida
- Que dispoña de suficientes recursos
- Que estea ben conectada co tecido empresarial
- Que intensifique a formación continua en coñecementos e capacidades.
Se damos por boas estas reflexións horizontais, facilmente chegariamos á conclusión de que a maioría destes obxectivos xóganse no campo de acción dos Consellos Sociais. Porque a misión de achegar empresas e universidades está na medula dos Consellos Sociais. E a centralidade dos alumnos é un sine qua non neste Consello Social.
Por iso creo que as reorientaciones ou reformas que necesita a evolución do sistema universitario dá aos Consellos Sociais unha oportunidade sen precedentes para despregar as súas posibilidades. E o momento é, estratexicamente, agora, aproveitando o gran esforzo realizado polas universidades, que se viron sorprendidas pola pandemia e tiveron que acelerar a súa capacidade de resposta para facer en seis meses o que en circunstancias menos exixidas lles levou seis anos. Abonde o exemplo de que sete de cada dez profesores universitarios non tiñan experiencia online antes da pandemia. E lembremos que é a obrigada dixitalización a que, en principio, nos permitirá que non se perda nin unha hora de clase.
Por iso creo que da crise debemos sacar conclusións positivas. As universidades exercitaron unha potente capacidade de reacción (e Vigo é un bo exemplo), melloraron a súa identificación coas sensibilidades colectivas, cambiaron o ritmo de respiración académica e puxo ás persoas por diante. Porque somos máis conscientes que nunca de que a ciencia e a investigación non só nos melloran a vida, senón que nos poden evitar perdela.
E por iso creo que o momento de mirar cara os investimentos públicos en educación, cara o talento, cara a investigación ou cara o mecenado, é agora. Son mochilas que a pandemia recargou ante a opinión pública, porque a recuperación económica post-covid pasa por profesionais ben formados; a confianza pasa polas vacinas; e a solidariedade non se entendería sen o gran rearmamento moral compartido que trouxo o virus a toda a sociedade.
Así pois, cara calquera lugar que miremos buscando respostas ou posibles solucións, atoparemos a universidade. E probablemente, se a protexemos, a axudamos e lle exiximos máis, o futuro non se terá deteriorado excesivamente cando todo isto pase.
Por iso é unha boa nova que o Ministerio de Universidades estea a preparar un decreto de mínimos que deben cumprir as universidades, por riba da súa condición ou natureza, para poder ser aceptadas e denominadas como tales (por exemplo que ofrezan un mínimo de investigación, que centren a docencia en graos e non só en masters, que oferten polo menos 10 carreiras, ou que ofrezan formación en polo menos tres das cinco áreas de coñecemento), quedando fóra desa nomenclatura outros centros que están a actuar máis como academias, colexios ou centros de estudos superiores, onde a docencia pode ser moi boa pero non lles bastará para poderse chamar universidades. A CRUE acolleu ben o borrador sinalando que é para universidades públicas e privadas, e que non se trata de pechar unhas nin de frear outras novas, senón de garantir que todas cumpren uns requisitos mínimos e imprescindibles para poder chamarse universidades. E eses requisitos aplicaranse de forma retroactiva a todas as universidades, incluíndo as que están en proceso de creación. Creo que esta iniciativa trae claridade, rigor, competitividade e garantías ao sistema universitario. E evitará debates alleos ao esencial, que é a formación, investigación e o coñecemento de calidade.
Hai un último compoñente que quero traer aquí, e mesmo polo por diante: non perder de vista as situacións de emerxencia na contorna universitaria. E quizá crear un sistema de atención específica para os afectados pola crise, sexa alumnado obrigado a abandonar por carecer de recursos ou sexan mulleres científicas afectadas polo que o Reitor cualifica “brecha de coidados” ao ver minguada a súa produción científica durante o confinamento, mentres a dos homes creceu. Esta é outra dos moitas ensinanzas que estamos a recibir, e polas que insisto en sacar conclusións para traballar en positivo, porque nos están descubrindo zonas de mellora que quizais, en circunstancias normais, tardariamos máis en descubrir.
Nesa dirección convocamos de novo o Premio Consello Social UVigo_Humana, para recoñecer o labor de persoas físicas, institucións e ONGs que destaquen pola súa traxectoria en calquera ámbito vinculado á solidariedade e a cooperación, e que nesta edición corresponderon á Asociación Provivienda (unha asociación que posibilitou o acceso de máis de 300 persoas a unha vivenda digna en Galicia) e ao Fondo galego de Cooperación e Solidariedade (que actúa na cooperación internacional para reducir a pobreza e as desigualdades sociais en países do sur).
Entre a documentación que se lles remitiu para o pasado Pleno, verían o informe que enviamos desde o Consello Social ao Parlamento de Galicia, a petición do seu presidente, sobre o impacto da Covid-19 na UVigo. Un pormenorizado, laborioso e revelador documento elaborado dentro do Observatorio de egresados, polos profesores Luís Espada e Víctor M. Cacharrón, que será presentado e editado en próximas datas.
Mención expresa merece tamén o terceiro Plan de Igualdade aprobado pola UVigo, a aplicar entre 2020 e 2024, e no que o Consello Social tivo unha participación activa nas súas orixes.
Abro un apartado especial para as cifras de record nos datos de nova matriculación que rexistrou a UVigo, que nos presentou a vicerreitora de Alumnado no pasado Pleno, e á que lle quero agradecer a súa achega, ante a imposibilidade técnica de facelo na anterior sesión, polo que pido desculpas.
E debo facer unha mención ao Plan Estratéxico da UVigo para 2021-2026, que vén hoxe a este Pleno despois de pasar polo Claustro e polo Consello de Goberno, e que é un documento esencial para que vehiculicemos as zonas de paso entre a universidade e a sociedade. A lei autonómica en Galicia non outorga competencias aos Consellos Sociais neste asunto (outras comunidades si o fan), pero igualmente incorporámolo á orde do día, porque non facelo parecería contraditorio vistas as competencias que a LOU si encomenda aos Consellos Sociais como institución. Agradezo a asistencia do director do Plan, Jacobo Porteiro, a esta sesión para explicarnos o documento, e agradezo a valiosa achega realizada aos traballos do Plan por Elvira Larriba, Jesús Graña e Manuel González, en representación deste Consello Social e nos que tamén tiven a honra de participar; e mesmo de Juan M. Vieites, que asistiu como vicepresidente da CEP.
Xa para finalizar, infórmolles de que a CCS retomou as reunións co Ministerio de Universidades, para falar do plan para a dixitalización da educación superior que vai presentar o Ministerio para o uso dos fondos de reestruturación comunitarios, do novo Estatuto do PDI, e do inicio do proceso que comezará en xaneiro para a reforma da LOU.
Tamén unha representación da CCS reuniuse co ministro de Ciencia e Innovación, para impulsar un Pacto pola ciencia e a innovación sobre tres áreas básicas: aumentar a dotación pública e o investimento privado en I+D (até alcanzar o 2,12% do PIB en 2027 –en 2018 estaba no 1,24%–); manter unha estrutura coordinada entre Goberno e CCAA que evite as provisionalidades políticas; e o fomento de carreiras estables.
Termino dando a benvida ao alumno Daniel Couto como representante no Consello Social, reelixido polo Consello de Goberno na súa reunión do 20 de novembro. Tamén dou a benvida a Juan José Santamaría como novo representante de UXT, en substitución de Manuel González Piñeiro, que tamén nos acompaña hoxe como convidado e ao que lle recoñezo e lle agradezo a súa proactiva e construtiva participación durante os últimos catro anos. E neste capítulo inclúo a gratitude ao director de Administración da UVigo, Rodrigo Cerviño, pola súa permanente disposición a achegar as explicacións que se solicitan desde o Consello Social.
Debo engadir respecto diso que este Pleno culmina un período de catro anos da actual composición deste Consello. Ante a eventualidade de que puidesen producirse variacións antes de que volvamos atoparnos na próxima reunión, preventivamente quero agradecerlles a todos, as súas achegas, expresamente aos que non continúen. Agradecemento polas asistencias e polo tempo que dedicaron á universidade durante unha etapa especialmente controvertida, exixente e incerta. Gustaríame pedirlles a todos, e independentemente do escenario no que se atopen, que manteñan activo o seu compromiso, o seu abrigo e o seu defensa da institución universitaria.